La scuvierta dla Dolomites

Pra na matinee n sada, ai 21 d’auril, iel unì prejentà tl Museum Gherdëina na edizion nueva tla rujeneda tudëscia dl liber cunesciù – ma puech liet – de Josiah Gilbert y George Cheetham Churchill The Dolomite Mountains. Ala prejentazion à tëut pert l curadëur dl liber Erwin Brunner, l mëinacrëp Othmar Prinoth y Ingrid Runggaldier che à sëurantëut la moderazion dla prejentazion.

Do n valguna letures ora dl liber Die Entdeckung der Dolomiten da pert de Erwin Brunner iesen passei a na cunversazion sun la storia dla scuvierta dla Dolomites y dl alpinism te nosc raions. Othmar Prinoth à auzà ora la mpurtanza di prim viagiadëures y arpizadëures nglëisc ma nce dl pionier dla Dolomites Paul Grohmann che ova arpizà danter i prims na lingia de pizes te nosc raion, danter l auter nce l Saslonch tl 1869.
L liber The Dolomite Mountains de Josiah Gilbert y George Cheetham Churchill, che Erwin Brunner à śën publicà per tudësch, fova unì ora dan bën 154 ani, tl 1864 a Londra. L descrijova i viages che i doi gentlemen nglëisc y si fenans ova fat ti ani 1861, 1862 y 1863 te chëla che fova ntlëuta na “terra incognita” de gran trajënza: la Dolomites. I doi peres fova plëns de marueia y ntujiasm. I jiva ncantëur cun la calés, cun mui, suvënz a pe. I fova tan che i prim turisć! La descrizion de chësc viac ova per l prim iede purtà ala lum dl mond “i crëps majarei” che fova nchin ntlëuta belau mé cunesciui da si abitanc. Da ntlëuta ie la Dolomites n travert dejidrà tl cuer dla Elpes. Y da diesc ani incà patrimone naturel mundiel Unesco. Si belëza monumentela unica ie unida scuvierta, nfrusceda y festejeda tres chësc liber.
L jurnalist Erwin Brunner de Valdaora à dat ora da nuef la prima traduzion de chësc liber che Gustav Adolf Zwanziger ova bele fat ti ani 1865 y 1868. Chësta edizion nueva ie bendebò scurteda y plu saurida da liejer ajache repurteda te n lingaz plu atuel y scëmpl. Cun l mëinacrëp Othmar Prinoth, che ie perauter giut ala longia stat presidënt di mëinacrëp dl Südtirol y presidënt dla IVBV (dla Union internaziunela dl’assoziazions di mëinacrëp), y cun Erwin Brunner se àl purtà pro na blota ciaculeda sun l jì a crëp zacan y al didancuei, ma nce sun co che se à mudà nosta ududa dla montes y nce nosc raport cun i crëps y la natura.
Do la prejentazion dl liber à la culaburadëures dl Museum nvià a n pitl renfrësch drët garatà.

Ingrid Runggaldier